شاهنامه و موسیقی
دوستان گرامی این مطلب خلاصه برداری شده از تارنمای جوان انلاین است و من در صحت و سقم آن بی تاثیر هستم
پيش از انقلاب اسلامي استاد حسين خواجه اميري شاهنامه را با ضرب زورخانه روانشاد مرشد شيرخدا ميخوانده است كه هنوز در يادها مانده است. پس از انقلاب در شهريور سال 1371 آلبومي به نام سروش آسماني در دستگاه همايون با آهنگ شادروان استاد علي تجويدي با تنظيم و اهتمام استاد فريدون شهبازيان و با صداي استاد فرهيخته و فروتن مكتب آواز اصفهان شاگرد شايسته و همراز روزان و شبان شادروان استاد تاج اصفهاني، جناب اصغر شاهزيدي با همنوازي استاد هابيل علياف و شادروان استاد جهانگير ملك منتشر شد كه در روي نخست آن ابياتي از شاهنامه كه فردوسي از رنج خود در سرودن شاهنامه و جفاي فلك غدار ياد ميكند به زيبايي به همراه اركستر مجلسي و گروه كر به صورت تصنيف و ابياتي با كمانچه به صورت آواز به دلنشيني و استواري اجرا شده و به گوش دوستداران موسيقي ايراني رسيده است. اين اثر لااقل در دوران شكوهمند انقلاب اسلامي ايران نخستين اثر موسيقي سنتي است كه به شاهنامه پرداخته است. بديهي است كه جناب شاهزيدي صاحب رتبه اول رشته آواز در آزمون سراسري باربد در سال 1357 و بهرهمند از محضر شادروانان استادان جليل شهناز، حسن كسايي، علي تجويدي، دكتر حسين عمومي و... خوانندهاي مطرح است نه بينام و نشان. پرواضح است نخستين آلبومي كه در آن فقط شاهنامه با سازهاي موسيقي سنتي و مقامي ايراني اجراشده «ازخشت و خاك» اثر گروه ايل است به آهنگسازي هنرمند ارجمند صادق چراغي با دكلمه زيباي استاد بهروز رضوي و صداي خواننده جوان و فرزانه و خوش آواي موسيقي سنتي امروز جناب عليرضا قرباني كه جسارت اجراي ابيات سترگ شاهنامه فردوسي را داشته است و به همت بنياد فرهنگي هنري رودكي در مرداد سال 1384 منتشر شده است. اما درخصوص اجراي صحنهاي شاهنامه بايد اشاره كنم كه يك دهه پيش يا بيشتر هنرمندي ني نواز بهنام نامدار از شاگردان استاد جمشيد عندليبي، گروهي سنتي فراهم آورده بود و به ياد حكيم فرزانه توس شاهنامه را در مجموعه فرهنگي هنري نياوران و تالار وحدت به زيبايي اجرا نمود و بنده هم تصنيفي را كه در بزرگداشت فردوسي سروده بودم در آموزشگاه جناب درخشان به وي دادم تا بر روي آن آهنگي بگذارد كه ديگر از او خبري نيافتم. كاش او هم كه پيشگام اجراي شاهنامه در قالب موسيقي رديفي ايراني بود آثارش را به صورت آلبوم منتشر ميكرد. استاد مهدي آذرسينا نوازنده چيرهدست كمانچه و پژوهشگر و آهنگساز نامآشناي موسيقي ايراني هم كه آلبوم سخن تازه با صداي شهرام ناظري از آثار اوست در ديگر اثر خود آلبوم خنياگر كه با همخواني سپيده رئيسالسادات در دهه 80 به وسيله حوزه هنري نشر شده است به زيبايي ابياتي از بيژن و منيژه را در دستگاه همايون اجرا كرده و به ساقي نامه حافظ پيوند زده است. در سال 1388 هم به مناسبت هزارمين سال سرايش شاهنامه اركستر آكادميك تهران (با سازهاي كلاسيك و چند تار و عود و تنبك و دف و سنتور) به رهبري امين سالمي و آواز حميد خزايي با شاهنامهخواني استاد ارجمند امير صادقي در تالار وحدت به اجراي مقدمه شاهنامه و داستان بيژن و منيژه پرداختند كه در سال 89 در دو لوح فشرده تصويري منتشر گرديد. كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان استان يزد در بهار 89 داستان رستم و سهراب را با نقالي ستودني و جذاب مريم حيدري و گروه موسيقي ايراني – همراه ويلن، پيانو، كوزه و ضرب زورخانه ـ به سرپرستي مهدي آرايي و آهنگسازي علي اميدي و مصطفي حسنزاده و خوانندگي مصطفي راغب و محمدجواد ضيايي، همگي جوان و نوجوان و نونهال و همخواني 16 دوشيزه فرهيخته به زيبايي به صحنه برده است كه امور سينمايي كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان آن را به طور وسيع در سراسر ميهن عزيزمان در فروشگاههاي كانون به دست علاقهمندان رسانده است. اما در بيست و هفتمين جشنواره موسيقي فجر كه در بهمن 1390 برگزار گرديد اركستر سمفونيك صدا و سيما به رهبري شادروان دكتر محمد بيگلريپور نيز گروه كر فرهنگسراي سرو به رهبري فرامرز رشيدي و سرپرستي مرتضي كني، نيايش يزدان از ساختههاي مرحوم استاد سنجري را با اشعار شاهنامه با گروه كر اجرا ميكنند، گروه موسيقي ايراني ميراث با سرپرستي آرش قاسمي و آواز حميد خزايي و شاهنامهخواني استاد امير صادقي و سامره مفتون نيز پس از حضور درهمايش بينالمللي هزارمين سال نگارش شاهنامه، آذرماه، در مركز دايرهالمعارف بزرگ اسلامي اينك در جشنواره موسيقي فجر به پاس تلاش 30 ساله حكيم توس در زنده نگاه داشتن زبان پارسي به اجراي داستان ناسپاسي جمشيد و به بند كشيده شدن ضحاك به دست فريدون و نبرد سهراب با گرد آفريد و داستان رستم و سهراب ميپردازد. گروه موسيقي سنتي چكاوك گرگان به سرپرستي مهدي وحيدي هم در دستگاه سه گاه با آواز تقي خاكپور ابياتي از حكيم ابوالقاسم فردوسي را روايت ميكند. جديدترين اثري كه داستاني از شاهنامه را با اركستر بزرگ سازهاي ايراني روايت كرده است، آلبوم سيمرغ از ساختههاي استاد گرامي و نوازنده چيرهدست تار جناب حميد متبسم و با صداي رسا و آشناي هنرمند جوان و فرهيخته جناب همايون شجريان به همراهي گروه كر ميباشد كه در سال 90 به صورت صوتي نشر يافت و پس از آن به صورت تصويري و به صورت كنسرت هم علاقهمندان شاهنامه و موسيقي ايراني را بهرهمند و خرسند ساخته بود. رسول نجفيان هنرمند صاحبدل كه هم در نمايش دستي دارد و هم در موسيقي و پيش از اين نمايش رستم و سهراب را به صحنه برده بود، در جديدترين اثر موسيقايي خود به نام نيايشخواني ابياتي از مقدمه شاهنامه و چند بيتي از پندهاي حكيم توس را بر مبناي آهنگهاي محلي به صورت تصنيف روايت كرده است. اكنون مشتاقانه و لب تشنه منتظر انتشار روايت موسيقايي استاد شهرام ناظري از داستانهاي شاهنامه هستيم، آواز اساطير (شاهنامه كردي) وي را با تنبور هنرمند فرزانه جناب فيض بشيپور ساليان پيش شنيدهايم و بارها گوش جانمان را نواخته است. اميد كه اين بار لحن حماسي و ويژه شهرام عزيزمان ما را با فضاي حماسي شاهنامه فردوسي بيش از پيش پيوند دهد.
منبع:
http://javanonline.ir/fa/news/617859/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE%D9%8A-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%AF%D8%B9%D8%A7%D9%8A-%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%8A-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%8A